Op de gang wordt de HR-manager aangeschoten door een medewerker. Die wil even met hem praten, en het wordt geen luchtig gesprek. Die medewerker komt namelijk met een klacht over haar leidinggevende, en die klacht… dat is niet de eerste. Het liefst zou de HR-manager hier actie op ondernemen – maar daar wil de medewerker niets van weten. Het verhaal is immers herleidbaar naar haarzelf.
Moreel kompas
Een ethisch dilemma dus, en dat is het terrein van Edgar Karssing. Hij is universitair hoofddocent beroepsethiek en integriteitsmanagement aan de Nyenrode Business Universiteit. Bovendien verzorgt hij tijdens de zesdaagse leergang HR leiderschap het college 'Het morele kompas ijken'. Daarbij bespreekt hij een moreel intervisiemodel, en dat model passen de deelnemers toe op hun eigen specifieke ethische dilemma’s.
Papadag
Want volgens Karssing komen die dilemma’s in de HR-praktijk vaak voor. “Stel dat je advies geeft aan het management, en dat management doet iets heel anders. Haal je dan je schouders op – je bent immers adviseur – of stel je je juist principieel op? En, een ander dilemma, hoe ga je om met oude afspraken die heel belangrijk zijn voor een specifieke medewerker, maar niet gunstig uitpakken voor zijn afdeling? Wat als iemand bijvoorbeeld lang geleden heeft vastgelegd dat hij op woensdag zijn papadag heeft, maar het werk juist vereist dat iedereen die dag aanwezig is? Bedenk wel: HR is er natuurlijk voor de organisatie, maar ook voor de medewerkers.”
Schrijf je in voor de nieuwsbrief!
De opstelling van HR is onder meer afhankelijk van de manier waarop mensen in de organisatie worden aangestuurd. Tijdens zijn college maakt Karssing een tweedeling. “Aan de ene kant heb je de organisaties die terugvallen op regels, codes en procedures, maar bij andere bedrijven ligt de nadruk juist op gemeenschappelijke waarden en dialoog. Let wel, beide varianten kennen hun nadelen. Waardengestuurde organisaties kunnen denken dat het morele kompas mensen altijd de goede kant op stuurt. Maar in de praktijk zijn medewerkers heel goed in staat met smoesjes hun kompas uit te zetten. Aan de andere kant, als je de nadruk legt op regels en procedures, zullen mensen zich houden aan de letter van de wet – maar vaak niet aan de geest. Je zag dat bij dat Enron-schandaal: formeel deed niemand daar iets fout, maar het resultaat was toch immoreel.”
Reorganisatie
En dat zijn zaken die HR wel degelijk aangaan. Want volgens Karssing moeten HR medewerkers dat moreel kompas niet alleen gebruiken bij hun eigen werkzaamheden, maar moeten ze het ook doorgeven aan de organisatie als geheel. “Je ziet dat bijvoorbeeld bij een reorganisatie. Stel dat er werkzaamheden worden verplaatst van Arnhem naar Amsterdam, en stel dat er daardoor mensen gedwongen moeten verhuizen. Dan moet HR niet alleen zorgvuldig handelen, maar ook uitlegbaar en standvastig.”
Lees ook: ‘Ethiek belangrijkste uitdaging voor HR’
Zorgvuldig wil volgens Karssing zeggen dat je kijkt naar alle mogelijke informatie “Wat is hier aan de hand? Wat staat er op het spel? Hoeveel mensen worden hierdoor getroffen, en hoe zwaar? En welke mogelijke oplossingen liggen er? Uitlegbaar heeft betrekking op je argumenten. In hoeverre kun jij de uiteindelijke oplossing beargumenteren? En standvastig wil zeggen dat je je rug recht houdt. Je houdt het management aan de afspraken, maar je laat je ook niet meeslepen door de belangen van de medewerkers. Want als je vaart op je morele kompas, wil dat niet zeggen dat je altijd iedereen tevreden houdt.”
Afwijken regels
Terug naar het dilemma waarmee we begonnen. De medewerker die klaagt over haar leidinggevende. Want wat als in het HR-reglement vastligt dat de HR-manager dit alleen mag aankaarten met toestemming van de medewerker? Moet hij dan passief blijven? Niet per se, vindt Karssing. “Want wat is hier aan de hand? Gaat het om een manager die af en toe het blaadje van de tennisvereniging kopieert, op kosten van zijn werkgever? Of is dit een man die zijn medewerkers al jarenlang terroriseert? In dat laatste geval is het belang van de organisatie waarschijnlijk groter dan die van de individuele medewerker. En dan zou ik de zaak wellicht toch aankaarten. Dat lijkt me uitlegbaar: je handelt dan niet volgens de letter van de wet, maar wel volgens de geest.”
Wil jij ook weten hoe je met dilemma's binnen je organisatie kunt omgaan? Tijdens de zesdaagse leergang HR leiderschap verzorgt Edgar Karssing het college Het morele kompas ijken.
