“Het optimale, nieuwe pensioencontract kan en moet rekening houden met de behoefte van mensen aan garanties en de mogelijkheid financiële tegenvallers uit te smeren over het leven.” Dat is de stelling van Servaas van Bilsen van Tilburg University die 4 november zijn proefschrift Essays on Intertemporal Consumption and Portfolio Choice, verdedigt. De promovendus heeft inzichten uit de gedragseconomie toegepast op de discussie over een duurzamer pensioenstelsel. Wat blijkt? “De klassieke economische theorie over de manier waarop mensen economische beslissingen nemen, leidt niet tot een optimaal pensioencontract”, zo stelt Van Bilsen.

“Hoe en wanneer mensen geld uitgeven, hoeveel ze opzij leggen voor later en hoe ze dat geld willen beleggen; dat zijn geen beslissingen die onder alle omstandigheden hetzelfde uitpakken, zo leert de gedragseconomie. In de nieuwe pensioenregelingen moet daar rekening mee worden gehouden”, vindt Van Bilsen.

Schokbestendig
Het nieuwe pensioenstelsel, waar de pensioensector, werkgevers, werknemers en overheid over praten, moet passen bij de wensen van deze tijd, zo is het idee. Zo moet het meer inspelen op individuele wensen en het moet financiële tegenvallers op kunnen vangen. Pensioendeelnemers zullen meer eigen risico gaan dragen en meer eigen keuzes moeten maken.

Grote behoefte aan garanties

Netspar, een Tilburgs onderzoeksinstituut, kwam vorig jaar met de Persoonlijke PensioenRekening (PPR). Dit nieuwe pensioenmodel gaat uit van een individueel beleggingsdepot met aanvullende afspraken over risicodeling en maatwerk op individueel niveau. Van Bilsen heeft bestudeerd wat de gedragseconomie voor gevolgen heeft voor dit Tilburgse model. Waar moet het aan voldoen? “De theorie leert bijvoorbeeld dat mensen verlies zwaarder laten wegen dan winst: het verdriet over het verlies van honderd euro is groter dan de blijdschap over de winst van honderd euro. Dat betekent dat een optimale beleggingsstrategie gericht moet zijn op het voorkomen van verliezen in de pensioenuitkering, en niet op het halen van potentieel hoge rendementen.”

Een ander gevolg , zo constateert Van Bilsen, is dat financiële tegenvallers geleidelijk in de pensioenuitkering moeten worden opgevangen. “De (gedragseconomische) ervaring leert dat mensen hun consumptiegedrag niet direct aanpassen bij financiële schokken. Een daling van het pensioenvermogen met bijvoorbeeld 10 procent moet dus niet direct leiden tot een daling van de huidige pensioenuitkering met 10 procent. Ook is de behoefte aan garanties erg groot. Die moeten in bepaalde mate in de nieuwe contracten worden ingebouwd.”

Balans in pensioencontract

Het verwerken van de verschillende wensen in een nieuw pensioencontract is complex, maar wel mogelijk, stelt Van Bilsen. “Ook al kunnen behoeftes tegenstrijdig zijn, zoals bijvoorbeeld risicodeling enerzijds en mogelijkheden tussentijds geld aan de pensioenrekening te onttrekken anderzijds. Om tot een optimaal nieuw pensioencontract te komen, moet op dergelijke punten een balans worden gevonden.”

Wilt u in één dag op de hoogte worden gebracht van de wetswijzigingen op het gebied van pensioenen, sociale zekerheid en arbeidsrecht? Meld u dan aan voor de HR Wetgeving actualiteitendag.