Overwerk kan noodzakelijk zijn om tijdelijke pieken in de werkdruk op te vangen, bijvoorbeeld bij ziekte van werknemers of seizoensgebonden drukte. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan overwerk en te voorkomen dat het structureel wordt. In dit artikel lees je hoe je overwerk effectief kunt monitoren en voorkomen als HR.

Wetgeving rondom overwerk

Overwerk wordt in de Arbeidstijdenwet niet gedefinieerd, maar de wet stelt wel duidelijke grenzen voor de maximale werkuren. Voor werknemers van 18 jaar en ouder geldt het volgende:

• De maximale arbeidstijd van je werknemers bedraagt 12 uur per dienst en 60 uur per week.
• Over een periode van 4 weken mogen je werknemers gemiddeld 55 uur per week werken.
• Na een periode van 16 weken mag de gemiddelde werkweek niet meer dan 48 uur bedragen.

Houd er rekening mee dat overwerk onder deze maximale uren valt. Zorg ervoor dat jouw organisatie binnen deze grenzen blijft.

Nachtdiensten worden niet als overwerk beschouwd. Voor deze diensten gelden vaak specifieke regels in de cao of bedrijfsregelingen. Zorg ervoor dat je deze afspraken goed kent.

Overwerktoeslag

Hoewel er geen wettelijke verplichting bestaat om een overwerktoeslag te betalen, is het gebruikelijk dat bedrijven deze vergoeding aanbieden. De regels over de vergoeding worden vaak vastgelegd in de cao, het personeelshandboek of de individuele arbeidsovereenkomsten van de werknemers.

In veel arbeidscontracten staat dat overwerk niet apart wordt vergoed. Dit komt omdat bij hogere functies overuren vaak onderdeel zijn van de functie en deze al in het salaris zijn meegenomen. Ook een cao of personeelshandboek kan bepalen dat overwerk voor bepaalde werkzaamheden tot de functie van een werknemer behoort.

De risico's van overwerk

Overwerk kan leiden tot werkstress en gezondheidsproblemen bij je werknemers. Wanneer overwerk omslaat in psychosociale arbeidsbelasting (PSA), gaat dit niet alleen ten koste van de gezondheid van de werknemer, maar ook van de productiviteit.

De Arbowet verplicht werkgevers om psychosociale arbeidsbelasting te voorkomen. Dit houdt bijvoorbeeld in dat je je werknemers beschermt tegen een te hoge werkdruk door langdurig overwerk. Zo verklein je ook de kans op (langdurig) verzuim.

Signaleren van overwerk en werkdruk

Het is belangrijk om vroegtijdig te signaleren wanneer overwerk leidt tot werkstress. Dit kan door regelmatig gesprekken te voeren met medewerkers over hun werkdruk en overwerk. Zorg daarbij ook dat je alert bent op signalen van stress, zoals een verminderde motivatie of veranderingen in gedrag. Besteed daarnaast aandacht aan de vraag waarom er een bepaalde periode overwerk nodig is.

Bespreek met leidinggevenden dat zij de werkuren van werknemers goed bijhouden. Wijs leidinggevenden er ook op dat ze tijdens functionerings- en beoordelingsgesprekken actief naar werkdruk en overwerk vragen. Medewerkers die tekenen van stress vertonen, kunnen ze passende ondersteuning geven. Bijvoorbeeld in de vorm van coaching, psychologische begeleiding of het tijdelijk afschalen van werkzaamheden.

Wat te doen bij structureel overwerk

Als je merkt dat overwerk in je organisatie structureel wordt, is het belangrijk om actie te ondernemen. Structureel overwerken kan leiden tot langdurige werkstress, verzuim en een lagere productiviteit. Er zijn verschillende manieren om hiermee om te gaan:

• Controleer de werkverdeling en overweeg het aanpassen van het contract van medewerkers die structureel overwerken.
• Overweeg het aannemen of (tijdelijk) inhuren van extra personeel of het herverdelen van taken om de werkdruk te verlichten.
• Zorg ervoor dat medewerkers voldoende tijd hebben om te ontspannen en hun werk goed af te kunnen sluiten.

Schriftelijke vastlegging van overuren

Als je werknemers vaak overwerken, kunnen zij je vragen om hun contracturen aan te passen. Dan geldt het rechtsvermoeden van arbeidsduur. Dit betekent dat als iemand minstens 3 maanden in dienst is, het gemiddelde aantal gewerkte uren in die periode telt als de vermoedelijke contractomvang.

Als werkgever kun je dit vermoeden weerleggen. Bijvoorbeeld door aan te tonen dat het extra werk tijdelijk is, waardoor een wijziging van het contract niet nodig is. Komen jullie er samen niet uit, dan kan een rechter uiteindelijk beslissen.

Daarom is het verstandig om overuren schriftelijk goed vast te leggen en hierover afspraken te maken met je werknemers. Op die manier maak je hen duidelijk hoeveel uur overwerk er is en wanneer dit plaatsvindt.

Rol van de ondernemingsraad (or)

Wees je ervan bewust dat de or als taak heeft om toe te zien op de naleving van arbeidswetten, zoals de regels rondom overwerk. Als medewerkers aangeven dat er sprake is van structureel overwerk, kan de or het onderwerp aankaarten bij de werkgever en vragen om in te grijpen.

Met deze aandachtspunten kun je overwerk als HR goed beheren. Dit helpt om de gezondheid van medewerkers te beschermen en zorgt ervoor dat de bedrijfsvoering efficiënt blijft.